Το Ινστιτούτο Νέων Επιστημόνων (ΙΝΕ), ως μια διευρυμένη επιστημονική κοινότητα αποτελούμενη από ενεργούς νέους επιστήμονες, έχει ως στόχο την επικοδομητική συμμετοχή στα κοινωνικά και πολιτικοοικονομικά δρώμενα του τόπου μέσω καίριων επιστημονικών παρεμβάσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, μετά από διαβουλεύσεις μεταξύ των μελών  και των επιστημονικών συνεργατών του Ινστιτούτου, έχουμε καταλήξει σε μια σειρά από προτάσεις προς κάθε αρμόδιο φορέα για την προώθηση του Ψηφιακού Μετασχηματισμού στο Δημόσιο και Ιδιωτικό Τομέα και τον καθορισμό ενός πλάνου για την ανάπτυξη της έρευνας και καινοτομίας στη χώρα μας.

Στο αυτό το σημείο θα θέλαμε να χαιρετίσουμε την πολύ καλή προσπάθεια που γίνεται το τελευταίο διάστημα από το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής στην προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού εν καιρώ κρίσης και ταυτόχρονα να εκφράσουμε την ετοιμότητά μας να σταθούμε αρωγοί σε οποιοδήποτε φορέα προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι προτάσεις του Ινστιτούτου Νέων Επιστημόνων αφορούν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα μέτρα, με γενικό και ειδικό χαρακτήρα και περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

1. Παροχή φορολογικών και άλλων οικονομικών κινήτρων μέσω πλαισίου διαφάνειας προς εταιρείες που αποδεδειγμένα προχωρούν είτε στην ψηφιακή και τεχνολογική αναβάθμισή τους είτε παράγουν ερευνητικό έργο ή/και προϊόντα καινοτομίας.
   1. Διαχωρισμός εταιρειών με βάση προκαθορισμένα κριτήρια σε τρεις κατηγορίες (μικρές, μικρομεσαίες/SMEs και μεγάλες) και καθορισμός ανάλογων ωφελημάτων/κινήτρων ανά κατηγορία, με έμφαση στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την ψηφιακή τους αναβάθμιση. Στόχος η μείωση του ψηφιακού χάσματος μεταξύ των μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
   2. Οικονομικά και φορολογικά κίνητρα σε κυπριακές ή ξένες επιχειρήσεις με βάση την Κύπρο, που διαθέτουν, διατηρούν και προσλαμβάνουν ανθρώπινο δυναμικό αποκλειστικά για Τμήματα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) εντός της επιχείρησης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και ταυτόχρονα παράγουν ερευνητικό και αναπτυξιακό έργο, π.χ. R&D Tax Credit για συγκεκριμένο ποσό επένδυσης.  Τα μέτρα αυτά μπορούν μπορούν να δοθούν αναλογικά με το επίπεδο της επένδυσης για σκοπούς R&D, ως επιδότηση μισθών κλπ/
   3. Ελαστικότητα στους κανονισμούς για διαγωνισμούς/προσφορές στο δημόσιο τομέα, έτσι ώστε να επιτρέπεται και να ενθαρύνεται η συμμετοχή σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που διαθέτουν στο πορτοφόλιό τους καινοτόμες λύσεις ICT (buy from small companies).
   4. Ανάπτυξη κατάλληλου πλαισίου για δυνατότητα χορήγησης από τον τραπεζικό τομέα ή από το υπό σύσταση Επενδυτικό Ταμείο για την Παροχή Χρηματοδότησης Κεφαλαίου Κίνησης, δανείων καινοτομίας (Innovation Credit, R&D loans) ή  άλλων χορηγιών (π.χ. Innovation vouchers) προς νεοφυείς (start-ups) ή υφιστάμενες επιχειρήσεις για την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογικών προϊόντων ή υπηρεσιών.
   5. Διαρρύθμιση του υφιστάμενου ρυθμιστικού και νομικού πλαισίου για δυνατότητα επιχορήγησης spinoffs και ερευνητικών έργων από ακαδημαϊκά ινστιτούτα και Πανεπιστημιακά ιδρύματα, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της παραγωγής εμπορεύσιμων και εξαγώγιμων προϊόντων και υπηρεσιών καινοτομίας, οι οποίες υπό διαφορετικές συνθήκες θα παρέμεναν σε ερευνητικό επίπεδο.  
   6. Ενθάρυνση μέσω ρυθμιστικού πλαισίου της άμεσης διασύνδεσης ερευνητικών προγραμμάτων με κεφάλαια του ιδιωτικού τομέα ή μέσω της άμεσης εργοδότησης αποφοίτων σε εταιρείες (researcher mobility between academia and industry). ‘Ενα παράδειγμα αυτής της ενθάρρυνσης μπορεί να είναι το student placement voucher, για την εργοδότηση φοιτητών στον ιδιωτικό τομέα.
2. Μέτρα για ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-governance).
   1. Ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων στο προσωπικό του Δημόσιου Τομέα μέσω σεμιναρίων, εκπαιδεύσεων και συμμετοχών σε ευρωπαϊκά συνέδρια και εισαγωγή του συγκεκριμένου κριτηρίου στο σύστημα αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων.
   2. Δημιουργία ενός κεντρικού αριθμού επικοινωνίας (One-call shop) για εξυπηρέτηση πολιτών, ο οποίος θα παραπέμπει μέσω IVR στα αντίστοιχα κέντρα εξυπηρέτησης του κάθε Υπουργείου ή Δημόσιας Υπηρεσίας για σκοπούς αποδοτικότητας. 
   3. Εισαγωγή και αξιοποίηση περισσότερων δεδομένων (data mining, data analytics) από διάφορους Δημόσιους φορείς και Υπουργεία στην Κυβερνητική Αποθήκη Πληροφορίων (ΚΑΠ) για εύκολη και άμεση πρόσβαση σε δεδομένα χωρίς την ανάγκη επεξεργασίας από λειτουργούς, με απώτερο στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και της διαφάνειας στο Δημόσιο Τομέα.
   4. Παροχή όλο και περισσότερων ψηφιακών υπηρεσιών στους πολίτες και τις επιχειρήσεις μέσω της πλατφόρμας “Αριάδνη”, όπου αυτό είναι εφικτό με βάση το χρονοδιάγραμμα και την ευκολία υλοποίησης. Προτείνεται όπως δοθεί προτεραιότητα στις υπηρεσίες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, τα Δικαστήρια (e-justice) και τις υπηρεσίες που παρέχονται από τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολίτη (ΚΕΠ). Στις παρεχόμενες αυτές υπηρεσίες επιβάλλεται να ληφθεί υπόψη η αρχή της μίας φοράς, ώστε να αποφεύγονται οι διπλές καταχωρήσεις και να μειωθεί κατ’ επέκταση η γραφειοκρατία.
   5. Προώθηση της ιδέας του “Mobile First”, έτσι ώστε οι υπηρεσίες που παρέχονται ψηφιακά στο κοινό να είναι με τέτοιο τρόπο υλοποιημένες που να δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να εξυπηρετούνται και από την κινητή τους συσκευή.
   6. Υλοποίηση λογισμικού για διαχείριση της προτεραιότητας σε υπηρεσίες που παρέχονται από το Δημόσιο, με καταγραφή του εκτιμώμενου χρόνου αναμονής ή επεξεργασίας του αιτήματος, το οποίο θα μπορεί να λειτουργεί μέσω εφαρμογής σε κινητές συσκευές και θα επιτρέπει ταυτόχρονα στη Δημόσια Διοίκηση μέσω συλλογής ιστορικών στοιχείων να έχει ακριβή εικόνα για το φόρτο της κάθε υπηρεσίας, την αποδοτικότητα των υπαλλήλων και την ποιότητα εξυπηρέτησης των πολιτών καθώς και διαδικασιών που χρειάζονται βελτίωση.
   7. Προώθηση του e-democracy μέσω της ανάπτυξης κατάλληλων πλατφόρμων που θα παρέχουν τη δυνατότητα της άμεσης και ενεργής συμμετοχής των πολιτών σε αποφάσεις. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη πλατφόρμας για διεξαγωγή ψηφοφοριών, δημοψηφισμάτων ή ακόμα και εκλογών, πλατφόρμας εισηγήσεων κλπ. Η ταυτοποίηση του κάθε πολίτη μπορεί να γίνει με την εισαγωγή της ηλεκτρονικής ταυτότητας (eID).
3. Προώθηση μέτρων για καλλιέργεια κουλτούρας έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας και ενός κατάλληλου ελκυστικού αναπτυξιακού περιβάλλοντος.
   1. Περαιτέρω εφαρμογή της έννοιας της επιχειρηματικής εκπαίδευσης μέσω εκσυχρονισμού των αναλυτικών προγραμμάτων και των μεθόδων διδασκαλίας (με διαδραστικά μέσα) με στόχο την ανάπτυξη επιχειρηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων έρευνας, κριτικής σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και δημιουργικότητας Ο εκσυγχρονισμός αυτός πρέπει να αφορά το σύνολο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και να κλιμακώνεται σταδιακά σε βάθος και σε πρακτική εφαρμογή των επιχειρηματικών δεξιοτήτων ανάλογα με τη βαθμίδα της εκπαίδευσης, με σκοπό την προώθηση και την ενθάρυνση της δια βίου μάθησης.
   2. Εισαγωγή νέων μαθημάτων πληροφορικής και προγραμματισμού (coding skills, STEM, ρομποτική κλπ) σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης μέσω των αναλυτικών προγραμμάτων και της διδακτέας ύλης. Το μέτρο αυτό μπορεί να εφαρμοστεί σε πρώτη φάση στα θερινά σχολεία ή στα ολοήμερα σχολεία της δημοτικής εκπαίδευσης και σαν προσφερόμενα μαθήματα επιλογής στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
   3. Προώθηση συμβουλευτικών υπηρεσιών και υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση για τον τομέα της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.
   4.  Τα πιο πάνω προυποθέτουν την συστηματική εκπαίδευση του υφιστάμενου προσωπικού σε νέες τεχνολογίες και πρακτικές ή/και την πρόσληψη διδακτικού προσωπικού με εξειδίκευση στον τομέα του ICT, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.
   5. Εκσυχρονισμός και ψηφιακή αναβάθμιση των προγραμμάτων που παρέχονται από την ΑΝΑΔ, με βάση τη στρατηγική που έχει καθοριστεί από το Υφυπουργείο Έρενας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. Ο εκσυγχρονισμός αυτός αφορά τόσο τη διάθεση όσο των δυνατών περαιτέρω online προγραμμάτων, την αναβάθμιση του επιπέδου των προγραμμάτων που παρέχονται με συμμετοχή επιστημονικού από το εξωτερικό (πανεπιστημιακά ιδρύματα, μεγάλες επιχειρήσεις κοκ) καθώς και την αλλαγή στη διαδικασία πιστοποίησης των εκπαιδευτών.
   6. Παροχή σε μεγαλύτερο ρυθμό εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων τηλεκατάρτισης και συνέχιση των αντίστοιχων προγραμμάτων από την ΑΝΑΔ για το τεχνολογικά αναλφάβητο εργατικό δυναμικό.
   7. Επιχορήγηση υποτροφίων καινοτομίας ή R&D χορηγίων για φοιτητές ή και μαθητές σε κυπριακά ή ξένα πανεπιστήμια.
   8. Δημιουργία Ψηφιακής Ακαδημίας για πολίτες και επιχειρήσεις και Ψηφιακών σχολείων για παιδιά με κλίση προς την τεχνολογία και την έρευνα.
   9. Συνέχιση, σε μεγαλύτερο βαθμό, της παροχής mentoring και coaching υπηρεσιών σε start-ups, ερευνητικές ομάδες και επιχειρήσεις (κυρίως SMEs) μέσω των αντίστοιχων ιδρυμάτων, με διοργανώσεις τοπικών εκδηλώσεων όπως Hackathon ή ακόμα και ανάληψη διεξαγωγής ευρωπαϊκών συνεδρίων, on-site επισκέψεις σε επιχειρήσεις για αξιολόγηση της ψηφιακής τους κατάστασης και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών.
   10. Αξιοποίηση της καλής εικόνας που έχει δημιουργηθεί αυτή την περίοδο για την Κύπρο για την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και εταιρειών τεχνολογίας τόσο μέσω του CIPA όσο και μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την υλοποίηση ενός προγράμματος e-Residency, παρόμοιο με το πρόγραμμα παραχώρησης διαβατηρίων, το οποίο θα περιλαμβάνει την παροχή υπηκοότητας ή startup-visa σε κατοίκους εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν μια e-business εταιρεία με βάση την Κύπρο, με προκαθορισμένα και ελεγχόμενα κριτήρια. To μέτρο μπορεί να περιλαμβάνει και τα μέλη της οικογένειας των εκάστοτε ενδιαφερομένων ως επιπλέον κίνητρο για μόνιμη εγκατάσταση στην Κύπρο.
   11. Μέσω του πιο πάνω προγράμματος μπορεί επίσης να προωθηθεί η ενσωμάτωση των υφιστάμενων και η προσέλκυση νέων digital nomads (ψηφιακών νομάδων) ή εγνωσμένων ερευνητών στον επιχειρηματικό και ερευνητικό κόσμο της Κύπρου, γεγονός που θα βοηθήσει στη μεταφορά τεχνογνωσίας προς το τοπικό δυναμικό. Μια εισήγηση είναι η εφαρμογή μειωμένου φόρου για high-skilled μεταναστών.
   12. Ενίσχυση της προσπάθειας κινητοποίησης και προσέλκυσης της διασποράς (brain drain) των απόδημων Κυπρίων ερευνητών μέσω της καταγραφής που έχει ξεκινήσει από το ΙΠΕ για τη δημιουργία Δικτύου Γνώσης της ομογένειας. Παραδείγματα ενεργειών είναι η χρηματοδότηση σύντομων επισκέψεών τους, διοργάνωση διερευνητικών workshops με συμμετοχή τους κλπ.
   13. Ενθάρυνση, προώθηση και διαφήμιση μέσω διαφόρων καναλιών (ΜΜΕ, εκδηλώσεων, χρονιαίων αποτιμήσεων, καμπάνιων marketing) της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε θέματα έρευνας και καινοτομίας (Public Private Partnership) καθώς και
   14. Προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού και της καινοτομίας σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς της οικονομίας (τουρισμός, γεωργία, κτηνοτροφία, ναυτιλία, ιατρική, χρηματοοικονομικά, κατασκευαστικός τομέας, πράσινη/κυκλική οικονομία) μέσω κατάλληλων πολιτικών και δράσεων από τα αντίστοιχα Υπουργεία και σε συντονισμό πάντοτε από το Υφυπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας και σε συνεργασία με γεωγραφικά στρατηγικούς εταίρους όπως Ελλάδα, Αίγυπτος, Ισραήλ. Η εισήγησή μας είναι να δοθεί προτεραιότητα στον τομέα της πράσινης/κυκλικής οικονομίας (όπου ως χώρα βρισκόμαστε μακριά από τους στόχους που έθεσε η ΕΕ), και η Ιατρική Έρευνα.
   15. Ανάληψη πρωτοβουλιών από το αρμόδιο Υφυπουργείο ‘Ερευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής για τη συνεργασία των διάφορων πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και κέντρων αριστείας υπό τη μορφή επιστημονικών/τεχνολογικών πάρκων  ή Digital Innovation Hubs, με σκοπό την επιτάχυνση και εξέλιξη των επιμέρους ερευνητικών έργων και καινοτόμων προσπαθειών μέσα από τη συνέργεια και την πρόσβαση σε μια διευρυμένη βάση δεδομένων και τεχνογνωσίας.
4. Μέτρα για ενίσχυση των υποδομών και των τεχνολογικών δυνατοτήτων.
   1. Προώθηση στο εγγύς μέλλον νέων τεχνολογιών όπως Artificial Intelligence (AI) και Blockchain μέσα από την εθνική στρατηγική πολιτική που έχει ήδη καθοριστεί από το Υφυπoυργείο καθώς και αξιοποίηση της τεχνολογίας Internet of Things (ΙοΤ) σε διάφορους τομείς μέσα από κατάλληλες δράσεις.
   2. Αδειοδότηση και έκδοση συχνοτήτων  για δίκτυα 5G. Η χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας θα ανοίξει το δρόμο για την εξέλιξη τομέων όπως η τηλειατρική, συγκοινωνίες, smart cities κλπ. Ωστόσο, επιβάλλεται η εισαγωγή της συγκεκριμένης τεχνολογίας να πραγματοποιηθεί μετά από εμπεριστατωμένες μελέτες και μετρήσεις που θα διασφαλίζουν την υγεία του κοινού, σε συνεργασία πάντοτε με όλους τους κοινωνικούς εταίρους.
   3. Επένδυση σε τεχνολογίες cloud computing με επιδότηση έργων ανάπτυξης data centers στην Κύπρο, εκμεταλλευόμενοι τη γεωγραφική θέση του νησιού ως σύνδεσμος τριών ηπείρων και προώθηση της Κύπρου ως τηλεπικοινωνιακού κόμβου στην περιοχή. Παραδείγματα τέτοιων επενδύσεων μπορούν να υλοποιηθούν με συνέργειες Δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα ή με επιδοτήσεις σε ξένες και ιδιωτικές εταιρείες όπως μειωμένο κόστος ρεύματος και ενοικίου. Παραδείγματα αποτελούν η σύσταση new generation data centers με αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας (φωτοβολταικά), και η δημιουργία competence centers για παροχή R&DI infrastructure σε ιδρύματα και νεοφυείς επιχειρήσεις.
   4. Έρευνα, προώθηση και εκπαίδευση γύρω από την τεχνολογία 3d-printing μέσω χάραξης συγκεκριμένης στρατηγικής που θα καθοριστεί μετά από διαβούλευση πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ερευνητικών κέντρων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα.
   5. Προώθηση της Κύπρου ως ένα περιβάλλον δοκιμών (test-bed) για καινοτόμες τεχνολογίες, ιατρικές θεραπείες κλπ, μέσω της διεξαγωγής πιλοτικών δοκιμών σε συνεργασία με ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας ή προγράμματα έρευνας άλλων χωρών, με πρωτοβουλία τόσο της Κυβέρνησης όσο και του ιδιωτικού τομέα. Παραδείγματα που μπορούν να υλοποιηθούν είναι η χρήση πόλεων ή μικρών κοινοτήτων ως περιβάλλον δοκιμής,, δοκμές που αφορούν rural renewable energy κλπ.
5. Μέτρα για ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
   1. Δημιουργία ξεχωριστού Τμήματος Κυβερνοασφάλειας (Cyber Security/Cyber Defence) στο Δημόσιο Τομέα, το οποίο θα έχει αποτρεπιτκό (preventive) και προληπτικό (proactive) στόχο. Το Τμήμα αυτό θα επωμιστέι τις πιο κάτω αρμοδιότητες είτε με κατάλληλη στελέχωσή του σε προσωπικό είτε μέσω ανάθεσής τους σε τρίτα μέρη:
      • Έλεγχο ασφαλείας του ενοποιημένου δικτύου της Κυβέρνησης μέσω συνεχούς παρακολούθησής του (SOC center), πραγματοποίησης δοκιμών ασφαλείας (penetration testing, vulnerability assessments, audits κλπ).
      • Εκτέλεση καθηκόντων Chief Information Security Officer (CISO), όπως ανάπτυξη στρατηγικών και πολιτικών ασφαλείας, εκτίμηση κινδύνων (risk assessment) κ.α.
      • Incident Response και Forensic Investigation για περιστατικά ασφαλείας με άμεση επικοινωνία με το National CSIRT-CY.
      • Καθορισμός προδιαγραφών ασφαλείας σε οποιοδήποτε διαγωνισμό/προσφορά για προμήθεια ή ανάπτυξη τεχνολογικού εξοπλισμού ή υπηρεσιών στο Δημόσιο.
      • Βελτιστοποίηση Ασφαλείας (Security Hardening) των τεχνικών υποδομών του Δημόσιου Τομέα.
      • Εκπαιδεύσεις security awareness και προώθηση της αντίστοιχης κουλτούρας στους δημόσιους λειτουργούς.
   2. Υποχρεωτικός έλεγχος της Ασφάλειας Πληροφοριών (Information Security Audit) σε όσες εταιρείες συνεργάζονται ή παρέχουν υπηρεσίες στο Δημόσιο Τομέα (Κυβέρνηση, Δήμοι κλπ).
   3. Προωθητικές ενέργειες στο θέμα της κυβερνοαφάλειας μέσω διεξαγωγής εκπαιδευτικών σεμιναρίων και επιχορήγησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων στον ιδιωτικό τομέα μέσω της ΑΝΑΔ.
   4. Έκδοση και διάθεση εγχειριδίου πρακτικής εφαρμογής του κανονισμού GDPR για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα τους βοηθήσει να συμμορφωθούν με τις οδηγίες του κανονισμού και να αυξήσουν το επίπεδο της ασφαλείας των δεδομένων τους.
   5. Ενεργοποίηση οδών συνεργασίας μεταξύ των ιδιωτικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες Ασφάλειας Δεδομένων και Κυβερνοασφάλειας με τους αντίστοιχους Δημόσιους φορείς και τα ερευνητικά κέντρα που ασχολούνται με ασφάλεια υποδομών ύψιστης ασφαλείας.

Εκ μέρους του Ινστιτούτου Νέων Επιστημόνων (ΙΝΕ),
            Ο Οργανωτικός Γραμματέας
                   Παλαίχωρος Κυριάκος